38 OTUZ SEKİZİNCİ DERS

· 1944-ünci – yıllarnıñ eñ qarası

1944-ünci – yıllarnıñ eñ qarası,

Aqıllardan iç silinmez şu oğursız mayısı,

On sekizniñ sert tañında avtomatlar tiklene,

Halqımıznıñ yaşı-qartı vagonlarğa yüklene.

Fayda bermey yalvaruvlar, ağlavlar ve közyaşlar,

Öz közünen körgenine inanmaylar adamlar,

NKVD yaltağınıñ közlerini qan basqan,

Dersiñ cellât ömür boyu tek adam kesip asqan.

Parovoznıñ keskin sesi yüreklerni parçalay,

Burum-burum buv çıqarıp, sanki bir dev, o pışnay,

Birden köçe vagonları, yılan kibi uzana,

Ural dağı, Asiyağa pek aşıqıp yol ala.

Bu oğursız vaqianıñ halqımıznıñ başına kelgşenine 65 yıl oldı.

45 yıl devamında bütün halqımız sovet canavarınen küreşip, ahır-soñu yeñdi ve Vatanına yol açtı.

Lâkin daa körecegimiz bar eken. Nurlu evlerimizge kelip kelmeşekler toluşqan ve bizlerge, aqiqiy ev saiplerine, ep yol bermemege tırışa, ep bizni çekiştire. Demek küreş daa bitmedi, daa devam ete.

Biz kene de yeñermiz, çünki aqiqat bizim tarafımızda. Bu küreşte bizge birlik kerek. Birlikli olsaq, bir yaqadan baş çıqarsaq, biz mıtlaq maqsadımızğa irişirmiz.

Ögümizde matem künü – mayısnıñ 18-i. Şu künü sürgünlik devrinde vefat etken ana-babalarımıznı, ağa-qardaşlarımıznı, Vatan içün amansız küreşniñ qurbanı olğanlarnı añacaqmız, olarnıñ tutqan yolunı devam etmege söz berecekmiz, meydanlarğa çıqıp birligimizni kösterecekmiz.

Matem kününiñ ekinci künü Bütündünya qırımtatar kongressiniñ işi başlaycaq. Bu kongress bütün dünyağa sepilgen halqımıznıñ birligini kösterecek ve ileride Vatan içün, aq-uquqımız içün küreşni nasıl etip beraberlikte yapmaq kerek, nasıl yollarnen ketmek kerek olğanını belgileycek.

Alla halqımızğa qolay ketirsin!

· Şiirler, yırlar

Küçlüklerniñ ahır-soñu feraqtır!

Halqımıznıñ qaseveti ep arta,

Ev quralmay, yerleşamaylar Yurtta,

Qartı-yaşı çıbırışa yollarda,

Qorantalar bölüşken, müşkül alda.

Keliri yoq, olar yardımğa muhtac,

Hastasına tapmaq qıyın bir ilâç,

Devlet bunı körmemege tırışa,

Qol uzatmay, “öz işinen” oğraşa.

Lâkin millet adımnı bilip atar,

Öz çaresin, inşalla, özü tapar,

Ğayret eter, mıtlaq qısmeti yürer:

“Öksüz ölmez, örselenir – kün körer!”

Bilem, halqım urf-adetini kütter,

Bülbül kibi öz tilinde laf eter,

Mıtlaq olur onıñ toyu-dügüni,

Aşı-suvu Allanıñ vermiş künü.

Er yerde, er zaman birlikli olsaq,

İnsannıñ barında-yoqunda bulunsaq,

Közümiz açılır – bulurmız ünü,

Bol-serbest ömürniñ kelir bir künü.

Kelir bu kün – bala-çağa şeñ küler,

Qartlarımız cümlemiznen kün körer,

Ümmetimniñ tutqan yolu aqtır,

Küçlüklerniñ ahır-soñu feraqtır.

· Devlet tilini ana tili esasında ögreneyik

· Atalar sözleri

Bizim köyde de bayram olur. – Будет и у нас в селе праздник.

Olur bizim toyumız. – Будет и у нас свадьба.

Dünyanıñ qavğası para üstündedir – все неприятности в жизни из-за денег.

Emek olmağance, yemek olmaz – не поработаешь – не поешь

Aqçañnı (или parañnı) saqla qara künüñe. – Береги денежки про чёрный день.

Biri içün çuqur qazğan, evelâ özü tüşer – не рой другому яму – сам в неё попадёшь

Sözüñniñ saibi ol. – Будь своему слову господин.

· Frazeologizmler

er meydanı – арена смелых

er meydanına çıqmaq – выходить на единоборство

dört köznen beklemek – все глаза проглядеть, ждать с нетерпением

dünyağa kelmek – появиться на свет, родиться

halqnıñ ağzını qapatamazsıñ – на чужой роток не накинеш платок

aqlımnıñ ucuna bile kelmedi – а мне и в голову не пришло

saçma-sapan laf etmek – ахинею нести

olmaycaq şey içün aleket qoparmaq – много шума из ничего

· Ösümliklerniñ adları

осока – sarı qamış – осока

осот – semizot – осот, молочак

паларгония – palargoniya – паларгонiя

пальма – palma – пальма

папоротник – egerelti otu, dögmetamır, abağa, eski ağaç – папороть

паслён – köpek yüzümi – паслiн

патиссон – şamaha – патисон

· Geologiya terminleri

водопад – uçansuv, (çağlayan) – водоспад, водопад

воронка – hasar – воронка

вулкан – yanardağ – вулкан

выветривание – yelden ipranuv – вивiтрювання

галька – çaqıl – галька

гейзеры – geyzerler – гейзер

гидросфера – gidrosfera – гiдросфера

гипс – gips – гипс