29 YİGİRMİ DOQUZINCI DERS

· Oquv yılı bitti – tatil vaqtı keldi!

Sevimli talebeler!

Mına oquv yılı da bitti. Ögde üç ay tatil. Siz yıl boyu oqudıñız, çoq türlü bilginiñ saibi oldıñız. Ebet, sizge yengil olmadı, çünki oquv – bu, talebelerniñ ciddiy işidir. Endi biraz raatlanmağa da mümkün. Tatiliñiz meraqlı keçsin! Sağlığıñız tüzelsin ve sağlam balalar oluñız!

Lâkin vaqtıñız tek oyun-külkünen keçmesin. Faydalı işler de yapmağa tırışıñız, ana-babañızğa yardım etiñiz. Biliñiz, işlep alışqan adam, küçlüklerden qorqmay, yaşayışı bol ola.

Ayrıcı ana tili aqqında aytmağa isteyim. Er kün aş aşağan kibi, er kün ana tilinde yazılğan kitaplarnı iç olmağanda yarım saat oquñız. Oqumaq adet olsun! Ana tilini sevseñiz (anasını sevgen bala ana tilini de seve!), er kün oquñız!

Şiirler, halq yırları, atalar sözlerini de ezberleñiz. Olar sizge tilimizni daa yahşı bilmege yardım eter. Rus tilini siz yahşı bilesiñiz, bu yahşı. Ukrain tilini de bilmek kerek. Lâkin biz kimmiz? Onı unutmañaz. Er millette olğanı kibi, bizim de öz tilimiz bar ve o kimseniñ tilinden eksik degil. Tilimiz özcesine zengin ve dülber! Keliñiz, anamıznı unutmağanımız kibi, tilimizni de unutmayıq!

· Şiirler, yırlar

Qartallarnıñ qanatları mende olsa

Qartallarnıñ qanatları mende olsa,

Köterilir, kök yüzüne çıqar edim,

Canlı, cansız tabiatta er ne olsa,

Yuqarıdan bir zevq ile baqar edim.

Deñizlerde yaldavuçlı balıq olsam,

Terenlikte ne bar ne yoq bilir edim,

Suv tübünden inci, mercan alıp olsam,

İstegenge bahşış etip berir edim.

Kâinatta yıldızlarnıñ biri olsam,

Geceleri nurlar saçıp turar edim,

Seyyareler sırlarına dalıp olsam,

İnsanlarğa bu sırlarnı açar edim.

Hayalımnen kökke çıqam, yerge enem,

Okeanlar, deryalar ve dağlar keçem,

Galaktika yollarını beş-baş yürem,

Er şeyni men bileyim dep ğayret etem.

Mücizeviy tañlar

Saba ertece turıp, evimden çıqsam,

Gür duyğunen etrafqa bir köz taşlasam,

Hafif yelçik aşıqıp, meni qarşılay,

Eyecanlı yüregim tez urıp başlay.

Keniş, yeşil toğaylar, dağlar qarşımda,

Öz yırını bülbuller yırlay bağçada.

Cennet kibi er bir yer – tek mında olur,

Mücizeviy bu tañlar aqlıñnı alır!

· Devlet tilini ana tili esasında ögreneyik

· Atalar sözleri

Oğurlı yollar olsun! (или Yoluñız açıq olsun! или Alla yoluñnı açıq etsin) – счастливого пути!

Soray-soray İstanbulğa yetersiñ – язык до Киева доведёт

Yolcu yoluna yaraşır – означает: путнику пора в путь

Yorğan ketti – qavğa bitti – одеяло исчезло, и драка кончилась (т.е. не стало повода, и ссора прекратилась)

Yorğanıña köre ayağıñnı uzat – по одёжке протягивай ножки

Yuqarı tükürseñ – mıyığıña tüşer, aşağı tükürseñ – saqalıña tüşer – плюнешь вверх – попадёшь в усы, плюнешь вниз – попадёшь в бороду (означает: куда ни кинь – всюду клин)

Er yımırtadan çipçe çıqmaz – не из каждого яйца вылупляется циплёнок

· Frazeologizmler

er şey yolunda – всё в порядке

yol almaq – отправляться в путь; выступать в поход

qavğa (или dava) yorğan üstünde – показная ссора (затеянная из-за выгоды, ожидаемой от третьего лица)

yol-yoruğını bilmek – уметь делать что, быть искушённым в чём

seniñ içün can qurban – для тебя в огонь и воду; готов на жертвы во имя тебя

yolundan şaşırmaq – совратить, сбить с пути (истинного)

yolundan çıqmaq – сбиться с (правильного) пути

· Ösümliklerniñ adları

куколь – qaramıq – кукiль

кунжут – kuncut – кунжут

купальница – altın topçiçek – вовча лапа, купальница

крокус – krokus – крокус, крокiс

лаванда – lavanda – лаванда

лавр – defne – лавр

благородный лавр – necip defne – благородний лавр

лакрица (лакричник, солодковый корень) – tatlı tamır otu – локрица

ландыш – inci çiçek, peyğamber dögmesi – конвалiя

лапчатка гусиная – qaz pancası – перстач

· Ayvan, quş ve böceklerniñ adları

обезьяна – maymun – мавпа

овод – qatalaq çibini – овiд, гедзь

овсянка – ortalan quş – вiвсянка

овца – qoy – вiвця

овчарка – çoban köpegi – вiвчарка

огнёвки – yarıq köbelekleri – вогнёвка

окунь – ala balıq, levrek – окунь

олень – sığın – олень

омар – omar – омар

ондатра – ondatra – ондатра

· Anatomiya terminleri

слюна – tükürçik, silekiy – слина

слюнные железы – tükürçik bezleri – слинна залоза

солнечное сплетение – küneş örgüsi – сонячне сплетення

сонная артерия – şahtamar arteriyası – сонна артерiя

сосок – emçek, meme – сосок

сошник – türen kemigi – лемiш

спинной мозг – arqa miy – спинний мозок

стопа – ayaq tapı – стопа

стремячко – zengiçik – стремено

сустав – buğum – суглоб